Samenwerking tussen ouders en pleegouders

De relationele route tot gedeeld opvoederschap komt voort uit het onderzoek ‘Jouw Gezin, Mijn Zorg?’ van de Christelijke Hogeschool Ede. Lector Martine Noordegraaf onderzoekt sinds 2017, samen met een team van onderzoekers en met onder andere het Leger des Heils en Gezinshuis.com, wat jeugdigen nodig hebben in hun relaties met gezinshuisouders, ouders en andere familie. Ze zochten naar een antwoord op de vraag hoe het komt dat het soms wel lukt in gezinshuizen om ouders een plek te geven en soms niet. Het antwoord daarop is eigenlijk heel simpel: het gaat goed als zowel de gezinshuisouders als de ouders elkaar belangrijk vinden voor de opvoeding en er samen aan werken om de relatie goed te houden. Het is daarbij cruciaal dat de organisatie waar de gezinshuisouders bij zijn aangesloten de samenwerking begeleidt en het regelmatig onderwerp van gesprek maakt. Dit inzicht leidde tot een nieuwe manier van werken: de relationele route tot gedeeld opvoederschap. Hierin heeft de ouder een plek in de opvoeding van het kind vanaf het moment van uithuisplaatsing tot de afronding van de plaatsing. Ouders en gezinshuisouders worden begeleid bij de opvoeding en leren om goed samen te werken.

Relationele route in de pleegzorg

Pleegzorgorganisatie Jeugdformaat startte vorig jaar om deze aanpak ook geschikt te maken voor de pleegzorg. Daarvoor werden werkprocessen aangepast, trainingen gegeven aan medewerkers en materialen zoals gesprekskaarten aangepast zodat ze ook toepasbaar zijn bij een pleegzorgplaatsing. De implementatie van de relationele route maakt onderdeel uit van een vernieuwde visie op gedeeld opvoederschap van de organisatie. Ouders krijgen hierin een belangrijke plek krijgen binnen de zorg. Dat was al zo, maar krijgt nu nóg meer aandacht. Pleegzorgmanager Mariska van Esveld: “Uit onze eigen ervaring en uit wetenschappelijk onderzoek blijkt hoe belangrijk het is voor een kind om in een zo onverdeeld mogelijke wereld op te groeien. Daarnaast is een goede samenwerkingsrelatie cruciaal voor de duurzaamheid en het behoud van de plaatsing.” Meer over de nieuwe visie van Jeugdformaat is te vinden in het magazine Thuis in twee huizen. 

Pleegzorgbegeleiders Brenda Voorneveld en Renuka Goeptar werkten in het afgelopen jaar in verschillende casussen met de aanpak. Brenda: “De verandering was groter dan ik in eerste instantie had verwacht. Ik dacht dat ik de ouders al veel betrok, maar de relationele route zorgt voor een andere mindset. Daardoor ga je er steeds makkelijker aan denken om ouders te betrekken bij het dagelijkse leven.” Renuka: “Samenwerken met ouders, en daarbij kijken naar wat kan in plaats van wat niet kan, is maatwerk. Maar ik ben ervan overtuigd dat je door dit vanaf het begin te doen meer kansen kan creëren voor een goede samenwerking. Uiteindelijk wil je ernaartoe dat pleegouders en ouders zelf goed contact hebben. Daarvoor moet je investeren in de band met ouders en pleegouders en hen stimuleren om het gesprek aan te gaan. Een goede relatie komt de samenwerking rondom een pleegkind ten goede en voorkomt gedoe.”

Praktijk is weerbarstig

Dat is niet altijd makkelijk, want de praktijk is weerbarstig. Renuka: “Het stimuleren van een goede samenwerking tussen ouders en pleegouders kan lastig zijn, vooral bij pleegouders die al langer pleegouder zijn. Als er in het verleden iets is voorgevallen, maakt dat de samenwerking lastig. En bij netwerkplaatsingen heb je natuurlijk te maken met de geschiedenis die ouders en pleegouders samen hebben.” Gedragswetenschapper Pauline Kabbes, die de implementatie begeleidt, bevestigt dit: “De geschiedenis liegt er soms niet om en de relationele route is geen toverstaf die alles oplost. We zorgen ervoor dat je mensen dan niet kwijtraakt, maar openen een gesprek over wat nog wél mogelijk is.”

Brenda: “Het is belangrijk om bij nieuwe casussen direct in te zetten op een goede relatie. Maar ook bij lopende plaatsingen helpt het om te blijven investeren in een goede samenwerking. Het werken met de relationele route levert veel op: in de eerste plaats een andere manier van denken. Dat leidt ook tot andere adviezen aan collega’s en natuurlijk een andere begeleiding van pleegouders. Ouders krijgen een grotere rol in de opvoeding. Dat zorgt voor meer wederzijdse erkenning en waardering. Meer betrokkenheid van de eigen ouders maakt de situatie ook makkelijker voor kinderen. Ieder kind vindt het belangrijk wat papa of mama ervan vindt. Als je kan horen en voelen dat je ouders achter een keuze staan, geeft dat steun. Die steun is een meerwaarde voor een kind.”

Loyaliteit

Renuka: “Een goede samenwerking tussen ouders en pleegouders zorgt voor minder loyaliteitsconflicten, want een pleegkind krijgt het gevoel dat de ouder er ook mag zijn. Goed samenwerken levert alleen maar winnaars op. Hoe mooi is het bijvoorbeeld als een ouder een kind naar zwemles kan brengen? Ouders kunnen een kind zo laten weten: ‘ik ben jouw ouder.’ En een pleegouder wordt hierdoor weer een beetje ontlast.”

Het werken met de relationele route wordt verder uitgerold binnen Jeugdformaat. In tweetallen starten pleegzorgbegeleiders met de aanpak in geselecteerde casussen, daarbij ondersteund door gedragswetenschappers en pleegzorgbegeleiders die al ervaring hebben. Brenda: “Ik heb het gevoel dat we op de goede weg zijn, maar er is nog veel meer te halen. Werken met de relationele route maakt de begeleiding van ouders en pleegouders vrijer en wat relaxter. Voor kinderen kun je de situatie ook zoveel prettiger maken. En dat is het allerbelangrijkste.”

Relationele route

‘De relationele route tot gedeeld opvoederschap’ is een van de uitkomsten van het project ‘Jouw Gezin, Mijn Zorg?’ Het is een aanpak waarbij de ouder een plek heeft vanaf het moment van uithuisplaatsing tot de afronding van een plaatsing. In deze aanpak worden ouders en gezinshuisouders begeleid bij de opvoeding en leren ze om goed samen te werken. Op www.gedeeldopvoederschap.nl is meer te lezen over de uitkomsten van het onderzoek ‘Jouw Gezin, Mijn Zorg?’ en over de relationele route.

Vijf gouden regels in de samenwerking

Naast het onderzoek ‘Jouw Gezin, Mijn Zorg?’ deed de Christelijke Hogeschool Ede ook onderzoek naar de samenwerking tussen ouders en pleegouders. Dit leverde een aantal inzichten op die ook zijn meegenomen in het herontwerp van de relationele route voor de pleegzorg. Van de inzichten zijn vijf korte video’s over de ‘Gouden regels in de samenwerking tussen ouders en pleegouders’ gemaakt. Hierin delen ouders en pleegouders hun verhalen en ervaringen over samenwerken. Je kunt de video’s gebruiken om te bespreken hoe je tot goede samenwerking komt. Er is ook een handreiking ontwikkeld voor pleegzorgbegeleiders om dit gesprek te begeleiden. Bekijk de video’s op pleegzorg.nl.

pleegzorg.nl