Soms verwelkomen pleegouders een kind in huis dat geen verblijfsvergunning heeft in Nederland, ook wel een ongedocumenteerd kind genoemd. Dat kan vervelende consequenties hebben. Het kind mag naar school en heeft recht op medisch noodzakelijke gezondheidszorg, maar zal ook veel vanzelfsprekendheden moeten missen. De inschrijving voor een vervolgopleiding kan voor problemen zorgen, stagelopen gaat moeizaam als een tewerkstellingsvergunning is vereist, een bijbaantje nemen mag niet. Er kan niet worden voldaan aan de identificatieplicht en zodra ze 18 jaar worden, zouden ze zomaar uitgezet kunnen worden.

Voor veel pleegouders is het een groot nadeel dat op vakantie gaan naar het buitenland niet kan met een kind zonder verblijfspapieren. Verder is de algemene regel dat de ouders van een kind zonder verblijfsrecht vanwege de Koppelingswet gekort kunnen worden op toeslagen en uitkeringen. Gelukkig is er voor pleegouders, die op verzoek van de overheid de zorgplicht vervullen voor ongedocumenteerde pleegkinderen, een uitzondering. Deze pleegouders houden gewoon hun rechten.

Het is dus verstandig om, indien mogelijk, het verblijf van het kind in Nederland te legaliseren. In dit artikel ga ik in op de mogelijkheden hiervoor. Het gaat hierbij om kinderen die niet de nationaliteit hebben van een lidstaat van de Europese Unie. Kinderen die wel een dergelijke nationaliteit hebben zijn namelijk Unieburgers. Zij hebben recht op vrij verkeer en mogen dus gewoon in Nederland komen wonen. In een enkel geval kan dit verblijf beëindigd worden, bijvoorbeeld bij het plegen van ernstige strafrechtelijke feiten of een beroep op de openbare kas. Maar hier zal bij minderjarigen niet snel sprake van zijn.

Verkrijging van de Nederlandse nationaliteit

Er zijn – naast verkrijging van het Nederlanderschap van rechtswege – twee manieren om een Nederlandse nationaliteit te krijgen.

De eerste manier is naturalisatie. Een minderjarige kan niet zelfstandig naturaliseren, maar deze kan enkel een verzoek tot medeverlening indienen tegelijkertijd met het naturalisatieverzoek van de vader of moeder (biologische of adoptieouders). Ook als de ouders geen gezag hebben, kan het kind meenaturaliseren. Als het niet wenselijk is om het kind mee te naturaliseren, kunnen het kind en de wettelijk vertegenwoordiger – of allebei – als belanghebbende laten weten wat ze ervan vinden. Dit kan in een zienswijze. Kinderen kunnen, naast de wettelijk vertegenwoordiger, een zienswijze indienen als ze 12 jaar of ouder zijn.

Pleegouders vallen helaas niet onder deze mogelijkheid tot naturalisatie. Een uitzondering is dat het hele pleeggezin, inclusief de eigen kinderen, zou naturaliseren en het pleegkind als enige buiten de boot zou vallen. In dat geval kan het pleegkind mee-naturaliseren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een Syrisch gezin dat een pleegkind heeft opgenomen en vervolgens besluit om naturalisatie aan te vragen. Deze mogelijkheid is dus niet van toepassing op pleegouders die al Nederlander zijn of die geen biologische kinderen hebben.

De tweede mogelijkheid is optie. Een minderjarige kan in een enkel geval een optieverzoek indienen, bijvoorbeeld als het kind door een Nederlandse man is erkend of onder het gezamenlijk gezag staat van een niet-Nederlandse en een Nederlandse ouder én het kind minimaal 3 jaar door deze perso(o)n(en) wordt verzorgd. Bij pleegkinderen zijn deze voorwaarden vaak niet van toepassing. In enkele uitzonderlijke gevallen kan het wel, bijvoorbeeld als het kind staatloos is en minimaal 3 jaar rechtmatig verblijf heeft. In de praktijk komt dit niet vaak voor. Een kind wordt pas aangemerkt als staatloos als met documenten kan worden aangetoond dat hier sprake van is, denk bijvoorbeeld aan staatloze Palestijnen. In de meeste gevallen zal de overheid echter aannemen dat sprake is van een onbekende nationaliteit. In dat geval geniet het kind helaas niet de voordelen die een staatloze in Nederland wel heeft.

De aanvraag van een verblijfsvergunning

Als het kind nog geen rechtmatig verblijf heeft in Nederland, dan zijn er een aantal opties voor een verblijfsvergunning. Als het kind nog onder het gezag van de ouders valt, maar er is wel een ondertoezichtstelling (OTS) opgelegd, dan kan voor het eerste jaar een vergunning ‘tijdelijke humanitaire gronden’ worden aangevraagd. Er moet dan een OTS zijn opgelegd voor de duur van één jaar. Ook mag de OTS niet overdraagbaar zijn aan het land van herkomst of een ander land waar het kind rechtmatig kan verblijven. Als er sprake is van gezagsbeëindiging van de ouders kan een vergunning ‘niet tijdelijke humanitaire gronden’ worden aangevraagd. Na vijf jaar rechtmatig verblijf kan een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd worden aangevraagd.

Daarnaast is er nog de optie van een verblijfsvergunning voor verblijf als pleegkind. Dit gebeurt vaak als bloed- of aanverwanten in Nederland een verwant kind naar Nederland willen halen om hier voor het kind te zorgen. Deze procedure kan echter lastig zijn vanwege de eis dat het kind in het land van herkomst geen aanvaardbare toekomst mag hebben. Dit betekent dat het niet of bezwaarlijk door in het land van herkomst wonende naaste bloed- of aanverwanten kan worden verzorgd. De bewijslast hiervoor is hoog.

Ook zou het kunnen zijn dat het kind een minderjarige asielzoeker is die onbegeleid naar Nederland is gekomen en daarom mogelijk aanspraak maakt op een asielvergunning. In de praktijk zal het kind dan waarschijnlijk al onder de hoede van voogdijinstelling Nidos vallen.

Het is aan te raden om de situatie van het kind te bespreken met de voogd en/of pleegzorgwerker om samen te bespreken wat de handigste route is. Ook kan het in sommige gevallen verstandig zijn om een advocaat in te schakelen. Sommige kosten kunnen gedeclareerd worden via de Regeling bijzondere kosten (RBK). Informeer hiervoor bij de pleegzorgwerker.

Ook mijn vrienden zijn inmiddels in gesprek gegaan met de pleegzorgwerker en inmiddels is een aanvraag ingediend voor een verblijfsvergunning ‘tijdelijke humanitaire gronden’. Met een beetje geluk kunnen ze volgend jaar met elkaar een vakantie naar Spanje boeken!

Door Chretienne Peeters, redactielid BIJ ONS, pleegmoeder en jurist bij Stichting Migratierecht Nederland.

BIJ ONS - thuis in een gezin

Dit verhaal verscheen eerder in BIJ ONS. Dit magazine verschijnt twee keer per jaar en staat boordevol met verhalen, achtergronden, interviews en columns over pleegzorg. Je leest het magazine hier:

MAGAZINE BIJ ONS

Wil je de nieuwe BIJ ONS in je mail ontvangen zodra er een nieuw magazine verschijnt? Neem gratis een abonnement door je hier in te schrijven: 

ABONNEREN