Eigen kinderen: eindelijk in beeld
12 mei 2023 om 08:00 0 reacties
In de vijftig jaar dat BIJ ONS en Mobiel bestaan, ging het zelden over de eigen kinderen van pleegouders en gezinshuisouders. De laatste tijd komt daar verandering in: er verschijnen literatuurstudies en eigen kinderen komen zelf aan het woord in video’s en boeken.
Binnen pleegzorg was er lange tijd vrijwel geen aandacht voor de eigen kinderen van pleegouders en gezinshuisouders. De stem van eigen kinderen was wel te horen in het toenmalige tijdschrift voor pleegkinderen, de WAT?!-krant, maar nauwelijks in het tijdschrift voor pleegouders. Als ik oude nummers van Mobiel - de voorganger van BIJ ONS - doorblader, vind ik bijzonder weinig over dit onderwerp. Er is een uitzondering: in 2013 onderzoekt Mobiel in een themanummer wat pleegzorg betekent voor de kinderen van pleegouders. Het gaat over ‘een vergeten doelgroep’, ‘wij zijn er ook nog’, ‘kunnen jullie een beetje inschikken?’. En er wordt verwezen naar nog zo’n positieve uitzondering: het boek Gezellig & Irritant, ervaringen van de kinderen van pleegouders uit 2003, geschreven door Fiet van Beek en Jolanda Stellingwerff. Daarin zegt eigen kind Vera: “Ik vind dat pleegzorg veel te weinig aandacht besteedt aan eigen kinderen.”
Meer informatie
Hoe is dat tegenwoordig, is er iets verbeterd? Het goede nieuws is dat er de laatste tijd meer aandacht is voor eigen kinderen. We zijn op de goede weg. De eigen kinderen van pleegouders en gezinshuisouders komen zelf aan het woord in videofilmpjes en boeken. Er is meer informatie voor pleegouders en er verschijnen onderzoeken en literatuurstudies. Wat weten we vanuit wetenschappelijk onderzoek?
Inzichten
Eigen kinderen waren tot voor kort nauwelijks zichtbaar in het pleegzorgproces, dat is ook onderzoekers opgevallen. Er is nog niet heel veel wetenschappelijk onderzoek, maar de verkregen inzichten zijn wel belangrijk voor pleeggezinnen en gezinshuizen. In het boek ‘Als broers en zussen’ komen deze inzichten aan bod. En in de verhalen van drie jongeren - Lotte, Marlin en Daan (zie kaders) - herkennen we thema’s uit het onderzoek.
Verantwoordelijkheid
Uit enkele studies komt naar voren dat het nodig is om eigen kinderen te beschermen tegen te veel verantwoordelijkheid. De volwassenen nemen immers de beslissing om een kind op te nemen in het gezin en het eigen kind hoeft geen zorgtaken op zich te nemen. Dit wordt vooral door pleegouders en professionals benoemd. Zelf kunnen de eigen kinderen zich wel verantwoordelijk voelen, zelfs al hebben ze geen zorgtaken.
Eigen kind in een gezinshuis
Lotte (18 jaar) is eigen kind in een gezinshuis met meerdere pleegzussen en pleegbroers. Ze vertelt over het gezinshuis en haar pleegzusje Yindi (17 jaar) die bij hen kwam wonen toen Lotte acht was.
“Ik heb me altijd verantwoordelijk voor Yindi gevoeld, omdat ze mijn kleine zusje was. Als we bijvoorbeeld buiten gingen spelen, vond ik dat ik ervoor moest zorgen dat we niet vielen. Want ja, ik was wel de dochter van de gezinshuisouders.
Ik had op de middelbare school wel een moment dat ik niet lekker in mijn vel zat. Toen ik erover nadacht, besefte ik dat het opgroeien in een gezinshuis invloed op mij heeft gehad. Toen ik klein was, probeerde ik onbewust beter te zijn. Om te bewijzen dat ik er ook was, zo van: zie mij! Ik wilde bijvoorbeeld heel goed worden in volleybal of muziek. Dat prestatiegerichte zit wel in me, misschien is dat iets versterkt door het leven in een gezinshuis. Niet dat mijn ouders mij geen aandacht gaven. Zij deden het heel goed. We deden dingen met z’n allen, maar ook apart. Ik ging met mijn moeder eventjes naar de stad of met mijn vader naar een rommelmarkt.”
Uit: Als broers en zussen. Samen opgroeien in een adoptie- of pleeggezin (2021).
Tip: Praat hier eens over met de eigen kinderen. Herkennen zij wat Lotte zegt over het zich verantwoordelijk voelen voor haar pleegzusje Yindi?
Positief en negatief
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat eigen kinderen door hun ervaringen in het gezin gevoelig, nadenkend en zorgzaam zijn. Ook zijn ze trots op hun vermogen om moeilijke levensomstandigheden van anderen te begrijpen. Dat zijn positieve eigenschappen die ze in hun latere leven goed kunnen gebruiken. Een keerzijde van de medaille is dat eigen kinderen door hun inlevingsvermogen soms hun persoonlijke problemen verbergen, bewust of onbewust. Ze denken dat hun ouders al genoeg aan hun hoofd hebben. Of ze willen graag dat de plaatsing slaagt, waardoor ze hun eigen problemen minder goed durven te uiten.
Eigen kind in een gezinshuis
Marlin (22 jaar) schrijft over haar ervaringen als eigen kind in een gezinshuis. Ze woont nu op kamers in Groningen en komt in weekenden thuis.
“Wen je eraan? Wordt het normaal dat je in een gezinshuis woont? Nee, ik wen er niet aan. Ik ben namelijk niet anders gewend. Ik heb op jonge leeftijd geleerd dat het leven onvoorspelbaar is en niet voor iedereen met liefde gevuld is. Dus wanneer wij het stukje liefde aan ze mee konden geven, deed ik dat met heel mijn hart.
Het is soms enorm vervelend om je eigen papa en mama te moeten delen met vier andere kinderen, die enorm veel aandacht van ze vragen. Al helemaal wanneer ik weer een weekend thuis ben nadat ik weer een paar weken in Groningen heb gezeten. Dan ben ik echt op zoek naar de aandacht en liefde van mijn ouders. Wanneer de kinderen dat weekend even niet zo lekker in hun vel zitten, kan dat wel eens tegenwerken bij mij. Maar ondanks het gevoel dat het niet altijd leuk is, komt het altijd wel weer goed.”
Uit: Verwonder. Over mijn leven als ‘eigen kind’ in een gezinshuis (2021).
Tip: In dit filmpje gaat het ook over het delen van de aandacht. Praat er eens over hoe de eigen kinderen het vinden om de aandacht te delen met de pleegkinderen. Wat vinden zij moeilijk? Hebben ze wensen op dit gebied?
Bekijk alle filmpjes uit de serie hier!
Moeilijk en leuk
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat eigen kinderen het delen van speelgoed en het delen van de aandacht van hun ouders het moeilijkst vinden. Sommigen zeggen dat ze het gewend zijn om de aandacht van hun ouders te delen en dat ze er geen moeite mee hebben. Anderen geven aan dat ze graag af en toe alleen met hun ouders zijn. Het onderzoek liet ook zien wat eigen kinderen leuk vinden aan pleegzorg. Het is bijvoorbeeld fijn om een pleegkind te ‘helpen’ of het is leuk om er een broertje of zusje bij te hebben. Ook willen eigen kinderen graag een positief verschil maken in het leven van een kind.
Eigen kind in een pleeggezin
Foto: Lilian van Rooij
Daan en zijn broer Jos zijn eigen kinderen in een pleeggezin met drie pleegzusjes. Daan (19 jaar) kijkt terug op hoe hij opgroeide met pleegkinderen.
“Als er een nieuw kind kwam, hielp ik wel met wegwijs maken. Ik heb weleens op de jongere kinderen gepast, als mijn ouders niet thuis waren. Dat was gewoon leuk. We hebben een keer een baby in huis gehad en toen heb ik een flesje gegeven, maar ik heb nooit zorgtaken gehad.
Ik ben gewend om de aandacht van mijn ouders te delen met andere kinderen. Als alle pleegkinderen naar hun ouders waren, gingen mijn broer en ik weleens een dagje uit met onze ouders. Dan gingen we bijvoorbeeld uit eten en we zijn ook een keer met z’n vieren naar een pretpark geweest. Het is heel anders in huis als de pleegkinderen er niet zijn. Het is zo stil.”
Uit: Als broers en zussen. Samen opgroeien in een adoptie- of pleeggezin (2021).
Informatie over eigen kinderen:
- Yamuna Ditters en Maartje Gardeniers (2021). Eigen kinderen van pleegouders. Literatuurstudie. NJi & NVP.
- NJi: initiatieven voor eigen kinderen.
- NVP: video’s waarin eigen kinderen over hun ervaringen met pleegzorg vertellen.
- Pleegzorg.nl: informatie over eigen kinderen.
- Ellen Schep en Charissa Bakema (2021). Pleegzus of gezinshuisbroer zijn: wat is het waard? Pedagogiek in Praktijk, p. 30-34.
- Marlin Wildeboer (2021). Verwonder. Over mijn leven als ‘eigen kind’ in een gezinshuis. Mijnbestseller.nl
Eigen kinderen als broers en zussen
In het boek Als broers en zussen is speciale aandacht voor de biologisch eigen kinderen in een adoptie- of pleeggezin. In zeven van de twaalf dubbelinterviews komen eigen kinderen aan het woord. In een afzonderlijk hoofdstuk komen de inzichten uit wetenschappelijk onderzoek aan bod.
Als broers en zussen. Samen opgroeien in een adoptie- of pleeggezin (2021) door Femmie Juffer, Lindy Popma en Monique Steenstra en fotografie van Lilian van Rooij. Uitgegeven door DATO-Lecturis. Verschenen in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Pleeggezinnen en met steun van Stichting Kinderpostzegels Nederland en het Oranje Fonds.
Door Femmie Juffer
BIJ ONS - thuis in een gezin
Dit verhaal verscheen eerder in BIJ ONS. Dit magazine verschijnt drie keer per jaar en staat boordevol met verhalen, achtergronden, interviews en columns over pleegzorg. Je leest het magazine hier:
Wil je de nieuwe BIJ ONS in je mail ontvangen zodra er een nieuw magazine verschijnt? Neem gratis een abonnement door je hier in te schrijven:
