In april en mei 2023 heb ik onderzoek gedaan naar overbelasting bij pleegouders. Zelf ben ik nu 2,5 jaar pleegouder en ik hoor naast hele mooie en fijne verhalen over pleegzorg ook vaak verhalen van pleegouders die overbelast zijn geraakt. Ik heb het onderzoek uitgevoerd voor de NVP.

Als eerste heb ik gekeken wat er al bekend was over overbelasting bij pleegouders en wat de mogelijke oorzaken hiervan zijn. Uit eerder onderzoek, bijvoorbeeld het onderzoek ‘Waarom stoppen pleegouders’ van de NVP en het NJi, bleek dat er verschillende oorzaken zijn waardoor pleegouders overbelast raken. Dit kan leiden tot een vroegtijdige beëindiging van een plaatsing of dat pleegouders stoppen met pleegouder zijn. De drie meest voorkomende oorzaken zijn: 

• de problematiek van het kind, 
• contact met de biologische familie,
• een slechte werkrelatie tussen jeugdbeschermer en pleegouder

Dit werd bevestigd in een enquête die is verspreid via de NVP. Als aanvulling op de oorzaken hierboven werden ook de combinatie van werk en zorg voor het pleegkind en de vele afspraken van het pleegkind vaak door pleegouders genoemd als een belastende factor. 

Ten tweede ben ik op zoek gegaan naar ondersteuningsmogelijkheden of interventies die er zijn en die mogelijk kunnen helpen. Daaruit bleek dat de pleegzorgbegeleider een belangrijke rol speelt om overbelasting bij een pleeggezin te voorkomen of te signaleren. Welke specifieke ondersteuning een pleeggezin nodig heeft, hangt af van de situatie. Ieder pleeggezin is anders en daardoor is er geen eenduidige aanpak.  

Ook kwam ik verschillende projecten tegen die in Nederland gestart om de positie voor pleegouders te verbeteren. Bijvoorbeeld de aanpak van Safer Caring (een training die ik zelf ook heb gevolgd) en het Mockingbird Family Model. Hoewel deze methodes er niet specifiek op gericht zijn om overbelasting te voorkomen en tegen te gaan, kunnen ze wel de positie van pleegouders verbeteren door betere verdeling van taken en het gevoel ‘er niet alleen voor te staan’. Onderzoeken die kijken of deze methodes helpen om overbelasting bij pleegouders te verminderen, zijn nog niet klaar. 

Opvoedbelasting

Onderdeel van de enquête was een vragenlijst over de opvoedingsbelasting die pleegouders ervaren. Opvoedingsbelasting gaat over de relatie tussen het kind en de pleegouder, of er problemen zijn met de opvoeding en hoe je je als pleegouder voelt over de opvoeding. Uit de enquête is gebleken dat pleegouders een grotere opvoedingsbelasting ervaren dan ouders van kinderen zonder hulpverlening en net zoveel als ouders en opvoeders met kinderen die wel hulpverlening nodig hebben. Daarnaast bleek dat pleegouders van kinderen tussen 0 en 3 jaar oud minder opvoedingsbelasting ervaren dan pleegouders met kinderen tussen de 4 en 23 jaar oud. 

Pleegouders met kinderen tussen de 19 en 23 jaar ervaren de meeste opvoedingsbelasting. Veel pleegouders gaven aan dat het opvoeden van pleegkinderen andere opvoedvaardigheden vereist dan het opvoeden van eigen kinderen. Dit kan ervoor zorgen dat pleegouders de opvoedingsbelasting als zwaar ervaren. 

Overbelasting voorkomen

In de enquête is ook gevraagd welke oplossingen pleegouders zagen om de belasting te verminderen en overbelasting te voorkomen. Pleegouders geven aan dat ze graag meer ondersteuning, erkenning en waardering willen van het zorgsysteem. Met het zorgsysteem bedoelen ze de pleegzorgbegeleider, jeugdbeschermer en andere hulpverleners. Ook zeggen pleegouders dat het fijn zou zijn om een opvang te hebben voor het pleegkind zodat er meer tijd is voor eigen kinderen, relatie of voor zichzelf. Verder geven ze aan dat ze een hogere financiële vergoeding willen zodat ze minder hoeven te werken en er meer tijd is voor het pleegkind, zichzelf of het huishouden. 

Ik vroeg ook hoe pleegouders tegenover contact en samenwerking met andere pleegouders aankeken. De meeste pleegouders vinden dat erg belangrijk: ze vinden daarin veel erkenning en ondersteuning. 

Aanbevelingen

Ik vond het heel leuk om dit onderzoek te doen en ik hoop dat dit onderzoek bijdraagt aan het voorkomen en tegengaan van overbelasting bij pleegouders. Het blijft wel een complex probleem: ieder pleeggezin is anders en daarom is een aanpak op maat nodig. In het onderzoek heb ik aanbevelingen gedaan voor jeugdbeschermers en pleegzorgorganisaties: 

• neem de pleegouder serieus
• zorg voor een goede relatie
• communiceer helder
• denk mee in het vinden van oppas of opvang voor het kind
• breng pleegouders met elkaar in contact als daar behoefte aan is

Voor pleegouders die te maken hebben met overbelasting of die overbelast dreigen te raken: weet dat je niet de enige bent, trek aan de bel bij je pleegzorgbegeleider en ga samen op zoek naar oplossingen die kunnen helpen. Dat is niet alleen beter voor jezelf en het pleegkind maar ook voor de rest van het gezin.

Heb je een vraag of wil je reageren op het onderzoek? Dat kan in de reacties hieronder of door een mailtje te sturen naar Nadie via nadie90@gmail.com.